HÙM THIÊNG YÊN THẾ HOÀNG HOA THÁM : 30 năm KHÁNG PHÁP (1888 - 1913)
TIỂU SỬ :
Hoàng Hoa Thám tên thật là Trương văn Thám người phủ Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.
HOẠT ĐỘNG KHÁNG PHÁP.
Năm 20 tuổi Thám gia nhập đoàn nghĩa binh do viên lãnh binh Bắc Ninh Trần Quang Soạn điều khiển để chống Pháp.
Năm
23 tuổi Thám theo cha nuôi là BA PHÚC đi Vân Nam để vận động nghĩa
binh, rồi về giúp cho Cai Kinh ở Lạng Sơn. Cai Kinh thấy Thám còn trẻ
tuổi, có thiên tài về quân sự nên phong cho Thám làm Đốc Binh, vì thế
mọi người gọi Thám là ĐỀ THÁM.
ĐỀ THÁM LÃNH ĐẠO CUỘC CHỐNG XÂM LĂNG TẠI YÊN THẾ.
Vào
ngày 6 tháng 7 năm 1888, Cai Kinh bị giết ở Lạng Sơn, Đề Thám đứng ra
tụ họp một số nghĩa quân hết lòng vì đại nghĩa, và có hơn 500 khẩu súng.
Đề Thám tập trung các nghĩa quân tại làng Đình Thảo thuộc Nhã Nam để
làm lễ tế cờ, khao binh và uống máu ăn thế sinh tử có nhau, xong chia
quân ra lập đồn ải ở khắp vùng Phủ Lạng Thương, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc
Yên và chọn YÊN THẾ làm tổng hành dinh để kháng chiến lâu dài.
Dưới
quyền Đề Thám có cá tùy tướng lừng danh như Thống Luận, Bang Kinh, Tổng
Trụ đã từng làm Pháp điên đảo. Ngoài ra còn được ĐẶNG THỊ NHU rất tận
tình giúp Thám, người này là vợ thứ ba của Thám thường được mọi người
gọi là Nàng Ba.
HAI TRẬN CHIẾN LỪNG DANH HÙM THIÊNG YÊN THẾ.
Năm
1890 Pháp tấn công vào bản doanh Yên Thế, Đề Thám cho nghĩa quân phân
tán vào rừng sâu. Trận này Pháp tổn hại nặng nề vì không quen trận thế
và đường lối trong rừng sâu sình lầy.
Năm
1892 Pháp lại tấn công lần nữa nhưng vẫn đánh dẹp không nổi, tuy nhiên
lần này hai bên đều bị thiệt hại. Đề Thám rút được nhiều kinh nghiệm,
chiêu mộ thêm anh tài khắp nơi. Từ đây tổ chức binh đội mới hoàn bị.
Năm
1893 Pháp cử Tổng Đốc LÊ HOAN tìm cách chia rẽ và ám sát hàng ngũ nghĩa
quân. Lê Hoan mua chuộc Ba Phúc đầu hàng rồi tổ chức ám sát Thám. Ba
Phúc nhận lời tìm đến bản doanh Đề Thám mưu sát, Đề Thám biết được tương
kế tựu kế mai phục đánh úp lại khiến quân Pháp bị thương khá nhiều.
GIAI ĐOẠN DƯỠNG QUÂN.
Năm
1894 Pháp muốn điều đình. Đề Thám buộc Pháp phải rút khỏi các đồn ở Yên
Thế và Thám được toàn quyền cai quản và thu thuế 4 tổng Nhã Nam, Mạc
Sơn, Yên Lễ, Hữu Thượng trong 3 năm. Pháp chấp thuận. Từ đó Đề Thám
dưỡng quân, chiêu mộ nhân tài sửa soạn ngày tái chiến.
TRẬN CHIẾN TÁI DIỄN.
Năm
1895, Pháp thấy thanh thế Đề Thám bành trướng mạnh. Đại tá Galliéni
cầm quân kéo lên bao vây Ynh Thế buộc Đề Thám đầu hàng. Đề Thám bèn rút
quân vào rừng để chiến đấu. Đại tá Galliéni tiến quân theo vào rừng.
Chiến trận bắt đầu, càng lúc càng ác liệt vô cùng. Hai bên đánh nhau
trong rừng sâu rậm rạp mãi đến màn đêm buông xuống Galliéni ra lệnh dừng
binh (29-11-1895). Sáu giờ sáng ngày hôm sau (30-11-1895) Đại tá tấn
công vào thì không gặp một ai. Đề Thám đã rút lui để lại chiến lũy.
GIẢNG HÒA VỚI PHÁP.
Năm
1897 thấy lực lượng giảm sút quá nhiều Đề Thám phải xin hòa, toàn quyền
Doumer bằng lòng để được yên ổn một thời gian. Đề Thám củng cố lại hàng
ngũ, nghĩa quân được trang bị bằng võ khí tối tân do Đề Thám nhờ người
mua ở ngoại quốc.
TIẾP TỤC CHIẾN ĐẤU.
Đề
Thám đã chủ mưu nhiều cuộc bạo động nhất là việc đầu độc sĩ quan Pháp ở
Hà Nội. Việc đầu độc bại lộ, Pháp nhóm họp Hội đồng Đề hình để xử tội
những người tổ chức, những cái án này đã làm dân làng Yên Thế kinh
hoàng.
Năm 1909 Pháp mở cuộc Đại tấn công Yên Thế, Pháp bao vây đánh Yên Thế ròng rã 11 tháng trường.
Hàng
ngũ nghĩa quân cơ hồ tan rã, Đề Thám chỉ còn Đặng thị Nhu và Cả Dinh là
người tâm phúc ở bên cạnh. Tuy nhiên, Pháp tấn công mãi vẫn không bắt
được Đề Thám.
Năm
1913 Toàn quyền Pháp mua chuộc tên giặc khách LƯƠNG TAM KỲ với giá
25.000 đồng để giết Đề Thám. Tam Kỳ nhận lời, phái ba tên bộ hạ vào rừng
Thượng Yên giả như người theo trợ giúp, rồi thừa lúc chúng ra tay ám
sát. Thi hành xong thủ đoạn chúng đem đầu Đề Thám nộp cho Pháp ở đồn Nhã
Nam.
Cái chết của Đề Thám chấm dứt thời kỳ võ trang tranh đấu giành độc lập của Dân Tộc Việt.
Đề Thám đã để lại hậu thế những bài học kháng chiến và tinh thần bất khuất đời đời chói rạng.
Ba mươi năm bền tâm kháng chiến
Giặc xâm lăng đã phải nể kiêng
Vang danh Yên Thế Hùm Thiêng
Rừng sâu, chiến lũy, ngửa nghiêng quân thù.
(TLN)
