CHƯƠNG III
MỘT TÊN Ở ĐỢ
Bà Thúc quả là một con người nhàn nhã. Bà chỉ có một
việc là đánh bài. Công việc lớn nhỏ trong nhà đều giao cho vú già và chú
Bộc.
Di có nhiệm vụ coi nhà, kèm cho Tề học và trông chừng bé Bình, em gái út của Tề, mới lên năm.
Các cụ thường nói, chẳng câu nào sai : "Đi hỏi già về nhà hỏi trẻ". Bà Thúc đi chơi cho đã đời, tối về cứ việc tỉ tê hỏi chuyện bé Bình chắc biết ở nhà ai làm những gì, ai nói những gì, ai ngồi chơi, ai nô nghịch. Bà kiểm soát gián tiếp mọi người qua sự ngây thơ thật dễ thương của con nhỏ.
Hơn tất cả mọi người trong nhà, bé thương anh Di nhất, cũng như anh Di thương bé nhất.
Ngoài anh Di ra, đâu có ai cắt hình, đắp tượng cho em chơi, đâu có ai dắt em đi tha thẩn trong vườn kể chuyện đời xưa cho em nghe. Và nhất là đâu có ai cầm tay cho em viết, chỉ cho em học và nắn giọng cho em hát.
Chiều hôm ấy, ông Thúc bước ra khỏi cửa để đi làm thì vợ ông cũng phấn sáp qua loa rồi xách bóp đi nhập sòng như thường lệ.
Cũng nhự thường lệ, Di lo coi các tập vở của Tề, hướng dẫn cho Tề làm bài và chỉ cho bé Bình vừa chơi vừa học, không lý gì đến vú già và chú Bộc ở dưới bếp, giang sơn riêng biệt của họ.
Tiếng hàng quà rong rao ơi ới ngoài đường nghe thật hấp dẫn nhất là đối với trẻ con hễ học xong thì thấy ngót dạ. Thằng Tề và bé Bình đang muốn ăn một cái gì thì thấy chú Bộc từ nhà dưới bưng lên một dĩa lòng heo thật lớn, thật ngon.
- Ồ ! Cả ba đứa cùng reo lên, ngạc nhiên hết sức.
- Sao có mục đặc biệt thế này, chú Bộc? Di hỏi.
Bộc trả lời một cách trịnh trọng lạ thường:
- Hôm nay là ngày vui của tôi. Gọi là có đĩa lòng heo mời hai cậu và cô út ăn lấy thảo. Lòng vừa mới luộc xong ngon lắm.
Bé Bình hỏi lúc Bộc đã đi xuống bếp :
- Ngày vui của chú Bộc là ngày gì hả, anh Di?
- Anh đâu có biết. Hai đứa ăn đi, rồi anh xuống hỏi chú Bộc cho. Ờ, ờ,... anh cũng ăn chứ!
Từ ngày đến ở với chú thím, Di chưa từng thấy chú Bộc bỏ tiền ra mua quà bao giờ. Quả là một con người chí thú làm ăn. Vậy mà chú dám mua đĩa lòng lớn như vầy đãi mấy đứa! Đó là một biến cố, một biến cố quan trọng mà Di cần tìm hiểu.
Ăn vài miếng cho hai em vui lòng, Di tà tà đi xuống bếp thấy hai người đang đánh chén.
- Ái cha! Di reo lên. Vú già đỏ mặt rồi, vui quá ta!
Vú già vội cản :
- Ấy chết! Cậu đừng la lớn vậy, cô út nghe tiếng, tối mách bà, chúng tôi lại khổ... Tại cái chú Bộc này này, cứ ép tôi mãi. Mới nhấp có một tí đã thấy say say. Đắng đắng là!
- Hôm nay có cái gì vui mà chú Bộc yêu đời vậy chú? Di hỏi.
Bộc rượu đã ngà ngà đáp:
- Chả nói giấu gì cậu Hai, hôm nay là ngày vui nhất đời của tôi. Tôi phải ăn mừng. Như một người ốm mừng khỏi bệnh, một người tù mừng được trả tự do...
Ực một hơi hết nửa ly rượu, chú nói tiếp, giọng nhừa nhựa:
- Chả nói giấu gì cậu Hai, năm kia khi ông chủ làm việc ở Châu Đốc, tôi có làm giấy ở đợ hai năm cho ông bà, lấy trước một số tiền để lo việc gia đình. Tính đến hôm nay, tôi hầu hạ ông bà vừa được đúng hai năm chẵn chòi. Bắt đầu từ ngày mai, tôi có quyền xin thôi để về Châu Đốc làm ăn và trông nom cho mấy đứa con tôi. Vì thế mà tôi mừng đó, cậu Hai ạ.
- À ra thế ! Thật là điều đáng mừng. Tôi cũng mừng cho chú rất nhiều.
Có tiếng bé Bình gọi nheo nhéo :
- Anh Di lên chơi với bé đi!
- Ờ, anh lên đây.
Hai người giúp việc nhà đưa mắt nhìn theo Di hấp tấp bước lên nhà trên. Họ chép miệng cùng than :
- Tội cho thằng nhỏ dễ thương hết sức !
-Người đàn ông còn đơ đỡ, Bộc nói thêm, chứ mụ đàn bà, tôi thấy độc ác nhất hạng. Ngày mai, tôi nhất quyết xin thôi, không thèm ở lấy thêm một ngày nào nữa.
- Ờ, vú già nói, đó là việc ngày mai. Còn việc ngày hôm nay, lo làm cho xong đi kẻo bà ấy về nói nhai nhải không chịu được... Này thôi, đừng uống nữa, say rồi đấy. Khéo kẻo đổ vỡ cái gì lại ngửa cổ ra mà đền một gấp đôi!
- Tôi hơi say thật. Vú nhắc tôi mới nhớ. Còn phải lau lại nhà trên, tối nay có khách.
Di có nhiệm vụ coi nhà, kèm cho Tề học và trông chừng bé Bình, em gái út của Tề, mới lên năm.
Các cụ thường nói, chẳng câu nào sai : "Đi hỏi già về nhà hỏi trẻ". Bà Thúc đi chơi cho đã đời, tối về cứ việc tỉ tê hỏi chuyện bé Bình chắc biết ở nhà ai làm những gì, ai nói những gì, ai ngồi chơi, ai nô nghịch. Bà kiểm soát gián tiếp mọi người qua sự ngây thơ thật dễ thương của con nhỏ.
Hơn tất cả mọi người trong nhà, bé thương anh Di nhất, cũng như anh Di thương bé nhất.
Ngoài anh Di ra, đâu có ai cắt hình, đắp tượng cho em chơi, đâu có ai dắt em đi tha thẩn trong vườn kể chuyện đời xưa cho em nghe. Và nhất là đâu có ai cầm tay cho em viết, chỉ cho em học và nắn giọng cho em hát.
Chiều hôm ấy, ông Thúc bước ra khỏi cửa để đi làm thì vợ ông cũng phấn sáp qua loa rồi xách bóp đi nhập sòng như thường lệ.
Cũng nhự thường lệ, Di lo coi các tập vở của Tề, hướng dẫn cho Tề làm bài và chỉ cho bé Bình vừa chơi vừa học, không lý gì đến vú già và chú Bộc ở dưới bếp, giang sơn riêng biệt của họ.
Tiếng hàng quà rong rao ơi ới ngoài đường nghe thật hấp dẫn nhất là đối với trẻ con hễ học xong thì thấy ngót dạ. Thằng Tề và bé Bình đang muốn ăn một cái gì thì thấy chú Bộc từ nhà dưới bưng lên một dĩa lòng heo thật lớn, thật ngon.
- Ồ ! Cả ba đứa cùng reo lên, ngạc nhiên hết sức.
- Sao có mục đặc biệt thế này, chú Bộc? Di hỏi.
Bộc trả lời một cách trịnh trọng lạ thường:
- Hôm nay là ngày vui của tôi. Gọi là có đĩa lòng heo mời hai cậu và cô út ăn lấy thảo. Lòng vừa mới luộc xong ngon lắm.
Bé Bình hỏi lúc Bộc đã đi xuống bếp :
- Ngày vui của chú Bộc là ngày gì hả, anh Di?
- Anh đâu có biết. Hai đứa ăn đi, rồi anh xuống hỏi chú Bộc cho. Ờ, ờ,... anh cũng ăn chứ!
Từ ngày đến ở với chú thím, Di chưa từng thấy chú Bộc bỏ tiền ra mua quà bao giờ. Quả là một con người chí thú làm ăn. Vậy mà chú dám mua đĩa lòng lớn như vầy đãi mấy đứa! Đó là một biến cố, một biến cố quan trọng mà Di cần tìm hiểu.
Ăn vài miếng cho hai em vui lòng, Di tà tà đi xuống bếp thấy hai người đang đánh chén.
- Ái cha! Di reo lên. Vú già đỏ mặt rồi, vui quá ta!
Vú già vội cản :
- Ấy chết! Cậu đừng la lớn vậy, cô út nghe tiếng, tối mách bà, chúng tôi lại khổ... Tại cái chú Bộc này này, cứ ép tôi mãi. Mới nhấp có một tí đã thấy say say. Đắng đắng là!
- Hôm nay có cái gì vui mà chú Bộc yêu đời vậy chú? Di hỏi.
Bộc rượu đã ngà ngà đáp:
- Chả nói giấu gì cậu Hai, hôm nay là ngày vui nhất đời của tôi. Tôi phải ăn mừng. Như một người ốm mừng khỏi bệnh, một người tù mừng được trả tự do...
Ực một hơi hết nửa ly rượu, chú nói tiếp, giọng nhừa nhựa:
- Chả nói giấu gì cậu Hai, năm kia khi ông chủ làm việc ở Châu Đốc, tôi có làm giấy ở đợ hai năm cho ông bà, lấy trước một số tiền để lo việc gia đình. Tính đến hôm nay, tôi hầu hạ ông bà vừa được đúng hai năm chẵn chòi. Bắt đầu từ ngày mai, tôi có quyền xin thôi để về Châu Đốc làm ăn và trông nom cho mấy đứa con tôi. Vì thế mà tôi mừng đó, cậu Hai ạ.
- À ra thế ! Thật là điều đáng mừng. Tôi cũng mừng cho chú rất nhiều.
Có tiếng bé Bình gọi nheo nhéo :
- Anh Di lên chơi với bé đi!
- Ờ, anh lên đây.
Hai người giúp việc nhà đưa mắt nhìn theo Di hấp tấp bước lên nhà trên. Họ chép miệng cùng than :
- Tội cho thằng nhỏ dễ thương hết sức !
-Người đàn ông còn đơ đỡ, Bộc nói thêm, chứ mụ đàn bà, tôi thấy độc ác nhất hạng. Ngày mai, tôi nhất quyết xin thôi, không thèm ở lấy thêm một ngày nào nữa.
- Ờ, vú già nói, đó là việc ngày mai. Còn việc ngày hôm nay, lo làm cho xong đi kẻo bà ấy về nói nhai nhải không chịu được... Này thôi, đừng uống nữa, say rồi đấy. Khéo kẻo đổ vỡ cái gì lại ngửa cổ ra mà đền một gấp đôi!
- Tôi hơi say thật. Vú nhắc tôi mới nhớ. Còn phải lau lại nhà trên, tối nay có khách.
*
Lũ trẻ học xong kéo nhau ra vườn chơi, lấy chỗ cho chú Bộc lau nhà.
Ba đứa hát dứt một bài, bé Bình chưa quên được dư vị bữa quà đặc biệt, hỏi một câu thật bất ngờ :
- Gan ngon thiệt, phải không anh Tề ?
- Ừ, ngon, ăn đã quá.
- Gan ngon không, anh Di ? bé Bình hỏi.
- Hả ? Ngon, ngon...
Bỗng một tiếng xoảng vang lên, một tiếng đổ vỡ ghê rợn, cắt đứt câu chuyện bông lơn của lũ trẻ.
- Chết rồi!
Cả ba đứa cùng la hoảng, dắt tay nhau chạy lên nhà trên để chứng kiến một quang cảnh khủng khiếp.
Chú Bộc đứng chết sững bên cạnh cái chóe sứ cổ vỡ tan tành.
Mặt chú tái ngắt, cắt không còn hột máu, mặc dầu mới đây chú say rượu mặt đỏ bừng bừng.
Chú lắp bắp luôn miệng như người điên :
- Cái chóe ! Chết tôi rồi!... Cái chóe !...
Mắt chú cũng lạc thần như mắt một người mất trí, hay một người hấp hối.
Vú già ở dưới bếp lạch bạch chạy lên. Vú than như muốn khóc :
- Bà quý nhất cái chóe sứ này mà bà kêu là gia bảo. Khổ quá ! Tôi đã can uống in ít chứ mà chẳng chịu nghe. Bây giờ mới ra nông nỗi !
Bộc lùi lũi xuống nhà dưới, nằm phục xuống giường, khóc rưng rức, kể lễ như đàn bà :
- Tai họa đâu đưa đến bất thình lình. Tưởng không say mà hóa ra say. Tưởng đứng vững mà té xiêu té tó. Tưởng không tài nào vỡ được mà nó dám vỡ cái ình... Hu hu !... Khổ cho cái thân tôi biết là chừng nào !...
Vú già khuyên giải:
- Thôi đừng khóc nữa. Thử bàn xem có cách gì không nào. Chả biết bà ấy bắt đền bao nhiêu đây?
- Còn cách gì mà bàn được bây giờ ! Đồ gia bảo là đồ vô giá. Bà ấy muốn đánh giá bao nhiêu mà chả phải chịu. Cái điệu này chắc tôi phải làm mọi suốt đời trừ cũng chưa hết nợ!...
Nói đến đây, Bộc quá thất vọng, đâm liều :
- Sống mà phải ở đợ mãn đời thì sống làm gì cho thêm nhục. Chẳng thà chết phứt ngay bây giờ cho mát thân !
Di từ nãy đứng nghe hai người đối đáp, lên tiếng can ngăn :
- Chú Bộc đừng sợ ! Để tôi nói đỡ cho !
Nó gọi hai đứa em, dặn :
- Lát nữa, ba má về, hai đứa không được nói chú Bộc đánh vỡ đồ, nghe chưa?
Hai đứa cùng hỏi lại :
- Thế ba má hỏi, em phải nói sao?
- Thì bảo tại có con chuột định phá bộ sa-lông mới, anh đuổi đánh chẳng may trượt chân té nhào...
- Không được đâu ! Tất cả bốn người cùng la lên can. Không được đâu!
Di thuyết phục cả người lớn lẫn trẻ con :
- Sao lại không được ! Thím giận, thím đánh mấy cái là cùng. Không lẽ thím giết anh sao!... Thím tôi đánh mắng thế nào, tôi cũng chịu được. Rồi thím tôi cũng phải nguôi giận. Còn hơn là để cho chú Bộc phải ở đợ suốt đời, tội nghiệp !... Chú cứ yên tâm đi đừng sợ !
Ba đứa hát dứt một bài, bé Bình chưa quên được dư vị bữa quà đặc biệt, hỏi một câu thật bất ngờ :
- Gan ngon thiệt, phải không anh Tề ?
- Ừ, ngon, ăn đã quá.
- Gan ngon không, anh Di ? bé Bình hỏi.
- Hả ? Ngon, ngon...
Bỗng một tiếng xoảng vang lên, một tiếng đổ vỡ ghê rợn, cắt đứt câu chuyện bông lơn của lũ trẻ.
- Chết rồi!
Cả ba đứa cùng la hoảng, dắt tay nhau chạy lên nhà trên để chứng kiến một quang cảnh khủng khiếp.
Chú Bộc đứng chết sững bên cạnh cái chóe sứ cổ vỡ tan tành.
Mặt chú tái ngắt, cắt không còn hột máu, mặc dầu mới đây chú say rượu mặt đỏ bừng bừng.
Chú lắp bắp luôn miệng như người điên :
- Cái chóe ! Chết tôi rồi!... Cái chóe !...
Mắt chú cũng lạc thần như mắt một người mất trí, hay một người hấp hối.
Vú già ở dưới bếp lạch bạch chạy lên. Vú than như muốn khóc :
- Bà quý nhất cái chóe sứ này mà bà kêu là gia bảo. Khổ quá ! Tôi đã can uống in ít chứ mà chẳng chịu nghe. Bây giờ mới ra nông nỗi !
Bộc lùi lũi xuống nhà dưới, nằm phục xuống giường, khóc rưng rức, kể lễ như đàn bà :
- Tai họa đâu đưa đến bất thình lình. Tưởng không say mà hóa ra say. Tưởng đứng vững mà té xiêu té tó. Tưởng không tài nào vỡ được mà nó dám vỡ cái ình... Hu hu !... Khổ cho cái thân tôi biết là chừng nào !...
Vú già khuyên giải:
- Thôi đừng khóc nữa. Thử bàn xem có cách gì không nào. Chả biết bà ấy bắt đền bao nhiêu đây?
- Còn cách gì mà bàn được bây giờ ! Đồ gia bảo là đồ vô giá. Bà ấy muốn đánh giá bao nhiêu mà chả phải chịu. Cái điệu này chắc tôi phải làm mọi suốt đời trừ cũng chưa hết nợ!...
Nói đến đây, Bộc quá thất vọng, đâm liều :
- Sống mà phải ở đợ mãn đời thì sống làm gì cho thêm nhục. Chẳng thà chết phứt ngay bây giờ cho mát thân !
Di từ nãy đứng nghe hai người đối đáp, lên tiếng can ngăn :
- Chú Bộc đừng sợ ! Để tôi nói đỡ cho !
Nó gọi hai đứa em, dặn :
- Lát nữa, ba má về, hai đứa không được nói chú Bộc đánh vỡ đồ, nghe chưa?
Hai đứa cùng hỏi lại :
- Thế ba má hỏi, em phải nói sao?
- Thì bảo tại có con chuột định phá bộ sa-lông mới, anh đuổi đánh chẳng may trượt chân té nhào...
- Không được đâu ! Tất cả bốn người cùng la lên can. Không được đâu!
Di thuyết phục cả người lớn lẫn trẻ con :
- Sao lại không được ! Thím giận, thím đánh mấy cái là cùng. Không lẽ thím giết anh sao!... Thím tôi đánh mắng thế nào, tôi cũng chịu được. Rồi thím tôi cũng phải nguôi giận. Còn hơn là để cho chú Bộc phải ở đợ suốt đời, tội nghiệp !... Chú cứ yên tâm đi đừng sợ !
*
Bà Thúc chu lên như con heo bị chọc tiết:
- Nó giết tôi không bằng! Đồ gia bảo của tôi, nó cũng không từ ! Nó cố ý đập cho kỳ được mà ! ...
Vừa chu chéo, người đàn bà vừa thẳng cánh quất ngọn roi mày vào đầu, vào mình, vào chân tay thằng cháu.
Bạ đâu, bà quật đấy. Di rụt đầu thu mình chịu trận.
Nát chiếc roi mây, người đàn bà vớ lấy cái phất trần, đánh tới tấp không đếm xuể. Mỗi đòn giáng xuống, mụ lại rít lên và đèo thêm một lời nguyền rủa.
Tề và Bình sợ xanh mặt, không dám ho he trong khi hai người đầy tớ cuống lên như gà mắc đẻ.
Mãi chưa thấy ông chủ về!
Mãi không thấy hàng xóm chạy sang can !
A, phải rồi, họ không sang vì họ ghét cay ghét đắng cái thói hợm của kệch cỡm của mụ. Họa chăng chỉ có mỗi một mụ Đồng ở cuối xóm là hợp chuyện.
Mụ này từ đâu te te tái tái bước vào, chưa chi đã dài mồm ra mà chế thêm dầu vào lửa :
- Trời ơi ! Hoài của biết là bao nhiêu! Đồ cổ từ đời Khang Hy mà cũng đang tay đập vỡ thì còn trời đất nào nữa ! Thật là tai hại! Tai hại không để đâu cho hết!
Cơn giận của bà Thúc chưa dịu được chút nào lại được dịp bùng lên mãnh liệt. Bà giẫy đành đạch la hét như một mụ điên:
- Của ông bà cha mẹ tôi để lại cho tôi, chứ có phải của tổ tiên chúng nó đâu mà chúng nó không phá cho sướng tay ! Ối trời cao đất dầy ơi!... Ối thiên địa quỷ thần ơi!...
Mụ hàng xóm can khéo :
- Thôi, la hét mãi làm chi cho mệt xác. Đầu đuôi ra làm sao nào ?
- Còn đầu với đuôi gì nữa ! Thằng ông mãnh kia kìa! Nó ăn tàn phá hại của tôi. Không biết kiếp trước tôi mắc nợ mắc nần nhà nó bao nhiêu mà kiếp này tôi khổ thế !
- Thì việc đâu còn có đó. Rồi bắt ông ấy sắm đền cái khác mấy hồi!... Có điều, đồ xưa quý lắm, bạc vạn bây giờ cũng không mua nổi!...
Vốn được giáo dục từ nhỏ trong một bầu không khí kiểu cách, coi trọng cái vỏ hơn cái ruột, quý những món đồ trang trí vô tri hơn là tính mạng của người thân, bà Thúc được thể, lồng lên :
- Bà càng trông thấy thằng ranh con, bà càng lộn ruột ! Bà phải tống khứ thằng ôn vật này đi cho rảnh nợ !...
Nghiến răng, nghiến lợi, mụ lôi sềnh sệch thằng bé ra cửa, tống ra đường, rít lên :
- Mày có đường có nẻo thì xéo đi cho khuất mắt tao. Đừng có đứng đấy làm gan, tao điên lên tao chém cho một nhát chết tươi bây giờ. Đi đi, đi cho khỏi nhà tao, tao không chứa quân ăn hại ở nhà tao thêm một giờ một phút nào nữa. Đi đi...
Tề và Bình cũng chạy ra theo.
- Anh Di! Đừng đi! Ở lại với em, anh Di !
Bé Bình nắm tay anh nó ghì lại. Tề cũng rụt rè khuyên :
- Đừng đi, anh Di !
Điên tiết, bà Thúc giơ thẳng cánh táng cho thằng cháu một cái thật mạnh vào đầu và rít lên :
- Đi chết đâu thì đi đi cho bà rảnh nợ ! Đừng có đứng đó mà ăn vạ nữa. Đồ khốn kiếp! Sao mà nó giống cái thằng cha nó thế! ...
Rồi hai tay hai đứa, bà lôi tuột thằng Tề và con Bình vào trong nhà, đóng sập cửa lại.
Hàng phố đã lên đèn từ lâu. Vẫn chưa thấy chú nó về.
Thẫn thờ, Di cất bước, không biết mình phải đi đâu.
- Nó giết tôi không bằng! Đồ gia bảo của tôi, nó cũng không từ ! Nó cố ý đập cho kỳ được mà ! ...
Vừa chu chéo, người đàn bà vừa thẳng cánh quất ngọn roi mày vào đầu, vào mình, vào chân tay thằng cháu.
Bạ đâu, bà quật đấy. Di rụt đầu thu mình chịu trận.
Nát chiếc roi mây, người đàn bà vớ lấy cái phất trần, đánh tới tấp không đếm xuể. Mỗi đòn giáng xuống, mụ lại rít lên và đèo thêm một lời nguyền rủa.
Tề và Bình sợ xanh mặt, không dám ho he trong khi hai người đầy tớ cuống lên như gà mắc đẻ.
Mãi chưa thấy ông chủ về!
Mãi không thấy hàng xóm chạy sang can !
A, phải rồi, họ không sang vì họ ghét cay ghét đắng cái thói hợm của kệch cỡm của mụ. Họa chăng chỉ có mỗi một mụ Đồng ở cuối xóm là hợp chuyện.
Mụ này từ đâu te te tái tái bước vào, chưa chi đã dài mồm ra mà chế thêm dầu vào lửa :
- Trời ơi ! Hoài của biết là bao nhiêu! Đồ cổ từ đời Khang Hy mà cũng đang tay đập vỡ thì còn trời đất nào nữa ! Thật là tai hại! Tai hại không để đâu cho hết!
Cơn giận của bà Thúc chưa dịu được chút nào lại được dịp bùng lên mãnh liệt. Bà giẫy đành đạch la hét như một mụ điên:
- Của ông bà cha mẹ tôi để lại cho tôi, chứ có phải của tổ tiên chúng nó đâu mà chúng nó không phá cho sướng tay ! Ối trời cao đất dầy ơi!... Ối thiên địa quỷ thần ơi!...
Mụ hàng xóm can khéo :
- Thôi, la hét mãi làm chi cho mệt xác. Đầu đuôi ra làm sao nào ?
- Còn đầu với đuôi gì nữa ! Thằng ông mãnh kia kìa! Nó ăn tàn phá hại của tôi. Không biết kiếp trước tôi mắc nợ mắc nần nhà nó bao nhiêu mà kiếp này tôi khổ thế !
- Thì việc đâu còn có đó. Rồi bắt ông ấy sắm đền cái khác mấy hồi!... Có điều, đồ xưa quý lắm, bạc vạn bây giờ cũng không mua nổi!...
Vốn được giáo dục từ nhỏ trong một bầu không khí kiểu cách, coi trọng cái vỏ hơn cái ruột, quý những món đồ trang trí vô tri hơn là tính mạng của người thân, bà Thúc được thể, lồng lên :
- Bà càng trông thấy thằng ranh con, bà càng lộn ruột ! Bà phải tống khứ thằng ôn vật này đi cho rảnh nợ !...
Nghiến răng, nghiến lợi, mụ lôi sềnh sệch thằng bé ra cửa, tống ra đường, rít lên :
- Mày có đường có nẻo thì xéo đi cho khuất mắt tao. Đừng có đứng đấy làm gan, tao điên lên tao chém cho một nhát chết tươi bây giờ. Đi đi, đi cho khỏi nhà tao, tao không chứa quân ăn hại ở nhà tao thêm một giờ một phút nào nữa. Đi đi...
Tề và Bình cũng chạy ra theo.
- Anh Di! Đừng đi! Ở lại với em, anh Di !
Bé Bình nắm tay anh nó ghì lại. Tề cũng rụt rè khuyên :
- Đừng đi, anh Di !
Điên tiết, bà Thúc giơ thẳng cánh táng cho thằng cháu một cái thật mạnh vào đầu và rít lên :
- Đi chết đâu thì đi đi cho bà rảnh nợ ! Đừng có đứng đó mà ăn vạ nữa. Đồ khốn kiếp! Sao mà nó giống cái thằng cha nó thế! ...
Rồi hai tay hai đứa, bà lôi tuột thằng Tề và con Bình vào trong nhà, đóng sập cửa lại.
Hàng phố đã lên đèn từ lâu. Vẫn chưa thấy chú nó về.
Thẫn thờ, Di cất bước, không biết mình phải đi đâu.
*
Di đi thui thủi một mình trên con đường vắng.
Đã lâu, cái tỉnh lỵ nhỏ bé này đối với nó chỉ có mỗi một con đường quen thuộc là con đường dẫn đến nhà thầy giáo Thiết.
Như một con ngựa mất chủ tự động trở về tàu, nó thất thểu đến nhà thầy lúc nào nó cũng không hay.
Bé Tiên Hương, con gái út ông bà giáo, đang đứng chơi ở cửa trông thấy, kêu lên thảng thốt:
- Ơ ! Anh Di này, ba ơi! Làm sao thâm tím cả mặt mũi thế kia !
Ông giáo đang bận ngồi tiếp khách. Bà giáo nghe tiếng vội chạy ra nắm tay nó, dắt vào nhà. Bà nói :
- Vào đây con. Vào đây với thầy con.
Ông giáo đứng dậy, vuốt ve nó, ôn tồn hỏi:
- Ở nhà có chuyện lộn xộn phải không?
Nó gật đầu, ứa nước mắt.
Sau khi nghe nó kể rõ đầu đuôi câu chuyện, ông giáo kết luận :
- Ở đời, trong cái rủi, thường có cái may. Con phải bỏ nhà đi là một điều đáng buồn. Nhưng đây cũng là một dịp cho con thoát cũi sổ lồng. Là vì nếu con cứ nấn ná mãi ở đó thì làm sao con tiếp tục ăn học được cho nên người ?
"Bây giờ thầy tính cho con thế này nhé.
"Thầy gửi con lên Saigon, ở nhà một người bạn thân của thầy đang làm hiệu trưởng một trường trung tiểu học tư nho nhỏ ở Đô thành.
"Con sẽ ăn học ở trường. Bù lại, trong những giờ nhàn rỗi, con sẽ làm việc giúp nhà trường. Bạn thầy sẽ tùy sức, tùy tài của con mà dùng con. Nói một cách khác, con sẽ sống nhờ vào mồ hôi nước mắt của con chứ con không phải là một gánh nặng của ai hết.
"Bạn của thầy sẽ vì thầy mà lo cho con được học đến nơi đến chốn. Cho đến ngày con gặp lại được ba con. Con nghĩ sao?
Câu nói sau cùng của vị thầy khả kính như một ngọn roi quất vào một con ngựa hay nhưng mỏi mệt khiến cho nó phải lồng lên mà phi cho tới đích.
Một nụ cười nở trên khuôn mặt sưng húp híp như một đóa hoa nở trên bãi sa mạc khô cằn. Nghĩ đến người cha thân yêu, Di thấy lòng tràn trề can đảm và hy vọng. Nó vui vẻ đáp:
- Thưa thầy, thầy lo cho con như vậy, con đội ơn thầy suốt đời.
Ông Thiết vui vẻ giới thiệu với ông bạn đang ngồi đối ẩm:
- Đây là thằng Di, con anh Bá tôi vừa nói chuyện với anh. Thôi, trăm sự nhờ anh đó. Anh làm sao thì làm miễn là sau này khi gặp lại anh Bá, anh em mình không phải hổ thẹn với người bạn cũ.
Ông vỗ vai thằng Di bảo:
- Ông hiệu trưởng thầy vừa nói ngồi trước mặt thầy đây này. Ông cũng là bạn của ba con đó.
Nó cúi đầu chào, lòng mừng khấp khởi.
Bà giáo đon đả mời :
- Hai ông cạn ly rồi sơi cơm. Di xuống nhà rửa mặt đi, rồi lên đây ăn cơm với thầy đi con.
Đã lâu, cái tỉnh lỵ nhỏ bé này đối với nó chỉ có mỗi một con đường quen thuộc là con đường dẫn đến nhà thầy giáo Thiết.
Như một con ngựa mất chủ tự động trở về tàu, nó thất thểu đến nhà thầy lúc nào nó cũng không hay.
Bé Tiên Hương, con gái út ông bà giáo, đang đứng chơi ở cửa trông thấy, kêu lên thảng thốt:
- Ơ ! Anh Di này, ba ơi! Làm sao thâm tím cả mặt mũi thế kia !
Ông giáo đang bận ngồi tiếp khách. Bà giáo nghe tiếng vội chạy ra nắm tay nó, dắt vào nhà. Bà nói :
- Vào đây con. Vào đây với thầy con.
Ông giáo đứng dậy, vuốt ve nó, ôn tồn hỏi:
- Ở nhà có chuyện lộn xộn phải không?
Nó gật đầu, ứa nước mắt.
Sau khi nghe nó kể rõ đầu đuôi câu chuyện, ông giáo kết luận :
- Ở đời, trong cái rủi, thường có cái may. Con phải bỏ nhà đi là một điều đáng buồn. Nhưng đây cũng là một dịp cho con thoát cũi sổ lồng. Là vì nếu con cứ nấn ná mãi ở đó thì làm sao con tiếp tục ăn học được cho nên người ?
"Bây giờ thầy tính cho con thế này nhé.
"Thầy gửi con lên Saigon, ở nhà một người bạn thân của thầy đang làm hiệu trưởng một trường trung tiểu học tư nho nhỏ ở Đô thành.
"Con sẽ ăn học ở trường. Bù lại, trong những giờ nhàn rỗi, con sẽ làm việc giúp nhà trường. Bạn thầy sẽ tùy sức, tùy tài của con mà dùng con. Nói một cách khác, con sẽ sống nhờ vào mồ hôi nước mắt của con chứ con không phải là một gánh nặng của ai hết.
"Bạn của thầy sẽ vì thầy mà lo cho con được học đến nơi đến chốn. Cho đến ngày con gặp lại được ba con. Con nghĩ sao?
Câu nói sau cùng của vị thầy khả kính như một ngọn roi quất vào một con ngựa hay nhưng mỏi mệt khiến cho nó phải lồng lên mà phi cho tới đích.
Một nụ cười nở trên khuôn mặt sưng húp híp như một đóa hoa nở trên bãi sa mạc khô cằn. Nghĩ đến người cha thân yêu, Di thấy lòng tràn trề can đảm và hy vọng. Nó vui vẻ đáp:
- Thưa thầy, thầy lo cho con như vậy, con đội ơn thầy suốt đời.
Ông Thiết vui vẻ giới thiệu với ông bạn đang ngồi đối ẩm:
- Đây là thằng Di, con anh Bá tôi vừa nói chuyện với anh. Thôi, trăm sự nhờ anh đó. Anh làm sao thì làm miễn là sau này khi gặp lại anh Bá, anh em mình không phải hổ thẹn với người bạn cũ.
Ông vỗ vai thằng Di bảo:
- Ông hiệu trưởng thầy vừa nói ngồi trước mặt thầy đây này. Ông cũng là bạn của ba con đó.
Nó cúi đầu chào, lòng mừng khấp khởi.
Bà giáo đon đả mời :
- Hai ông cạn ly rồi sơi cơm. Di xuống nhà rửa mặt đi, rồi lên đây ăn cơm với thầy đi con.
*
Sáng hôm sau, khoảng mười một giờ, có một người đàn ông quần áo xuềnh xoàng, dáng điệu cục mịch, tìm đến nhà thầy giáo Thiết.
Ông giáo đi dậy chưa về. Các con đi học vắng, chỉ có một mình bà giáo ở nhà.
- Chú kiếm ai đó, chú ? Bà giáo ngạc nhiên hỏi.
- Thưa bà, bà cho con hỏi thăm. Đây có phải là nhà ông giáo Thiết không ạ ?
- Phải, nhà ông giáo Thiết ờ đây. Mà chú là ai ? Hỏi ổng có việc chi vậy ?
- Thưa bà, con là thằng Bộc ở nhà ông Trưởng ty Thúc. Con muốn gặp cậu Di, cháu ông Thúc
- Ủa ! Nhà tôi có họ hàng chi với ông Thúc đâu, sao chú lại nhè nhà tôi mà kiếm cháu ổng ?
- Thưa bà, cậu Di thường than thở rằng trên đời bây giờ chỉ có mỗi một mình thầy giáo Thiết là thật tình thương cậu ấy mà thôi. Cho nên con đành liều đến đây tìm cậu. Vả lại, ngoài chỗ này ra, con cũng chả biết đi đâu nữa.
- Thế hả ?... Bây giờ ông bà Thúc đã nghĩ lại, thương cậu ấy và muốn kêu cậu ấy về chứ gì ?
- Thưa bà, không phải thế đâu ạ. Chỉ có ông ấy thương thôi. Sáng hôm nay, ông ấy đi tìm khắp nơi mà không thấy. Còn con, con đã xin thôi không ở cho ông bà ấy nữa rồi.
Bá giáo ngạc nhiên hỏi :
- Ủa ! Vậy chú còn kiếm cậu Di làm chi nữa ?
Bộc vừa quệt nước mắt vừa đáp :
- Cậu Di nhân đức đã nhận tội giùm con, thành thử bị một trận đòn đau quá mạng. Con mang ơn cậu ấy mãn đời. Bây giờ con không thèm về Châu Đốc nữa. Con phải đi kiếm cậu ấy cho ra để con hầu hạ cậu ấy cho đến ngày... cậu ấy có vợ con...
Ái ngại cho người đầy tớ trung thành, bà chủ nhà khen :
- Chú nghĩ vậy cũng phải. Nhưng cậu Di có ở đâu đây mà kiếm !
Thấy Bộc cứ nấn ná không đi, bà thương tình nói tiếp :
- Chú Bộc ngồi chơi đó đi. Nhà tôi cũng sắp về tới nơi rồi. Có chi, nhờ ông ấy định liệu giùm cho.
- Dạ, dạ, bà để mặc con.
Bộc để khăn gói vào một xó nhà, bước ra cửa, đi lững thững trên lề đường như để đón chủ nhân mà chú chưa từng biết mặt.
Ồng giáo về nhà lúc nào Bộc không hay. Nghe vợ kể chuyện lại, ông khen y khá thông minh và có nghĩa nữa.
Trưa hôm ấy, đãi Bộc cơm nước xong xuôi, ông bảo :
- Chú Bộc suy nghĩ cho chín đi rồi hãy cho tôi biết quyết định. Theo tôi tưởng, có lẽ gia đình chú ở Châu Đốc cần chú hơn là thằng Di cần chú ở Saigon.
Bộc thành thực đáp :
- Thưa ông giáo, cậu Di đi Saigon chắc đã có nơi nương tựa chắc chắn. Con đi theo có khi chỉ làm bận chân của cậu thôi chứ không giúp ích được gì. Con biết vậy, nhưng trong bụng con cứ không nỡ để cho cậu không có người hầu hạ. Vì ý con muốn hầu hạ cậu một thời gian để báo đáp cái ơn cậu đã cứu vớt con...
Ông giáo gật đầu, hỏi sau một phút trầm ngâm :
- Chú biết đọc, biết viết không ?
- Thưa, con biết chút đỉnh.
- Tới Saigon, chú định làm nghề gì sinh sống ?
- Dạ, con cũng chưa tính nữa.
- Liệu làm gác dan được không ?
- Dạ, con có sức, lại quen thức khuya dậy sớm. Làm gác dan, chắc con làm được.
- Ừ, ông giáo nói, tôi cũng nghĩ vậy. Để tôi viết cho chú một bức thư giới thiệu, may ra ông bạn tôi dành cho chú một chân gác dan ở trường học của ông ta. Ở đấy, chú có thể gặp cậu Di.
- Vâng, trăm sự con nhờ ông dậy bảo.
Trước khi Bộc xách khăn gói ra bến xe, ông giáo còn căn dặn :
- Chú Bộc nhớ kỹ không được tiết lộ với bất cứ ai chỗ ở của cậu Di. Tôi sợ ông bà Thúc tìm nó về thì kẹt cho thằng bé lắm đó.
- Dạ, dạ, con hiểu. Con sẽ không làm hỏng chuyên của cậu con đâu.
Ông giáo đi dậy chưa về. Các con đi học vắng, chỉ có một mình bà giáo ở nhà.
- Chú kiếm ai đó, chú ? Bà giáo ngạc nhiên hỏi.
- Thưa bà, bà cho con hỏi thăm. Đây có phải là nhà ông giáo Thiết không ạ ?
- Phải, nhà ông giáo Thiết ờ đây. Mà chú là ai ? Hỏi ổng có việc chi vậy ?
- Thưa bà, con là thằng Bộc ở nhà ông Trưởng ty Thúc. Con muốn gặp cậu Di, cháu ông Thúc
- Ủa ! Nhà tôi có họ hàng chi với ông Thúc đâu, sao chú lại nhè nhà tôi mà kiếm cháu ổng ?
- Thưa bà, cậu Di thường than thở rằng trên đời bây giờ chỉ có mỗi một mình thầy giáo Thiết là thật tình thương cậu ấy mà thôi. Cho nên con đành liều đến đây tìm cậu. Vả lại, ngoài chỗ này ra, con cũng chả biết đi đâu nữa.
- Thế hả ?... Bây giờ ông bà Thúc đã nghĩ lại, thương cậu ấy và muốn kêu cậu ấy về chứ gì ?
- Thưa bà, không phải thế đâu ạ. Chỉ có ông ấy thương thôi. Sáng hôm nay, ông ấy đi tìm khắp nơi mà không thấy. Còn con, con đã xin thôi không ở cho ông bà ấy nữa rồi.
Bá giáo ngạc nhiên hỏi :
- Ủa ! Vậy chú còn kiếm cậu Di làm chi nữa ?
Bộc vừa quệt nước mắt vừa đáp :
- Cậu Di nhân đức đã nhận tội giùm con, thành thử bị một trận đòn đau quá mạng. Con mang ơn cậu ấy mãn đời. Bây giờ con không thèm về Châu Đốc nữa. Con phải đi kiếm cậu ấy cho ra để con hầu hạ cậu ấy cho đến ngày... cậu ấy có vợ con...
Ái ngại cho người đầy tớ trung thành, bà chủ nhà khen :
- Chú nghĩ vậy cũng phải. Nhưng cậu Di có ở đâu đây mà kiếm !
Thấy Bộc cứ nấn ná không đi, bà thương tình nói tiếp :
- Chú Bộc ngồi chơi đó đi. Nhà tôi cũng sắp về tới nơi rồi. Có chi, nhờ ông ấy định liệu giùm cho.
- Dạ, dạ, bà để mặc con.
Bộc để khăn gói vào một xó nhà, bước ra cửa, đi lững thững trên lề đường như để đón chủ nhân mà chú chưa từng biết mặt.
Ồng giáo về nhà lúc nào Bộc không hay. Nghe vợ kể chuyện lại, ông khen y khá thông minh và có nghĩa nữa.
Trưa hôm ấy, đãi Bộc cơm nước xong xuôi, ông bảo :
- Chú Bộc suy nghĩ cho chín đi rồi hãy cho tôi biết quyết định. Theo tôi tưởng, có lẽ gia đình chú ở Châu Đốc cần chú hơn là thằng Di cần chú ở Saigon.
Bộc thành thực đáp :
- Thưa ông giáo, cậu Di đi Saigon chắc đã có nơi nương tựa chắc chắn. Con đi theo có khi chỉ làm bận chân của cậu thôi chứ không giúp ích được gì. Con biết vậy, nhưng trong bụng con cứ không nỡ để cho cậu không có người hầu hạ. Vì ý con muốn hầu hạ cậu một thời gian để báo đáp cái ơn cậu đã cứu vớt con...
Ông giáo gật đầu, hỏi sau một phút trầm ngâm :
- Chú biết đọc, biết viết không ?
- Thưa, con biết chút đỉnh.
- Tới Saigon, chú định làm nghề gì sinh sống ?
- Dạ, con cũng chưa tính nữa.
- Liệu làm gác dan được không ?
- Dạ, con có sức, lại quen thức khuya dậy sớm. Làm gác dan, chắc con làm được.
- Ừ, ông giáo nói, tôi cũng nghĩ vậy. Để tôi viết cho chú một bức thư giới thiệu, may ra ông bạn tôi dành cho chú một chân gác dan ở trường học của ông ta. Ở đấy, chú có thể gặp cậu Di.
- Vâng, trăm sự con nhờ ông dậy bảo.
Trước khi Bộc xách khăn gói ra bến xe, ông giáo còn căn dặn :
- Chú Bộc nhớ kỹ không được tiết lộ với bất cứ ai chỗ ở của cậu Di. Tôi sợ ông bà Thúc tìm nó về thì kẹt cho thằng bé lắm đó.
- Dạ, dạ, con hiểu. Con sẽ không làm hỏng chuyên của cậu con đâu.
_________________________________________________________________________
Xem tiếp CHƯƠNG IV
